Categorie: Opname- en weergaveapparatuur

Sony’s CDP-101 Compact Disc (CD) speler (1982)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur, Sony

De Sony CDP-101 was de eerste compact disc (CD) speler, op 1 oktober 1982 in Japan op de markt gebracht voor een prijs van ongeveer 750 euro. Sony en Philips hadden vanaf 1979 nadrukkelijk samengewerkt om een digitale vervanger voor de grammofoonspeler te ontwikkelen op basis van bestaande LaserDisc technologie, hetgeen had geresulteerd in de publicatie van de Red Book CD-DA standaard in 1980. De exclusieve lancering door Sony had te maken met het feit dat Philips nog niet klaar was om de tussen Sony en Philips overeengekomen lanceerdatum te halen, vandaar dat Sony eerst in Japan op de markt ging, terwijl Philips vanaf 1 november 1982 vanuit Europa aansloot. Vanaf maart 1983 was de CD speler wereldwijd verkrijgbaar en konden ook andere fabrikanten op de Red Book standaard met eigen apparatuur inspelen.

De Red Book CD-DA standaard beschrijft de audio als tweekanaals 16-bits puls-code-modulatie (PCM) met een correctiebit, gesampled op 44.100 Hz en geschreven als Little Endian waarbij iedere datawoord van het stereosignaal om-en-om wordt geschreven, startend met het linkerkanaal. Een audio CD kan frequenties tot 22,05 kHz representeren.

De eerste commercieel verkrijgbare CD was 52nd Street van Billy Joel op 1 oktober 1982, De band Dire Straits verkocht van hun CD Brothers in Arms in 1985 meer dan een miljoen exemplaren, hetgeen een duidelijke indicatie was dat het concept ‘CD’ bij het grote publiek was aangeslagen.

Mijn eerste CD was Eye in the Sky van The Alan Parsons Project, waarvoor ik mijn gelijktijdig gekochte Sony D-22 draagbare CD speler gebruikte om ‘m te luisteren. Ik kende Eye in the Sky al sinds 1982 en had ‘m al op vinyl, maar de CD versie uit 1988 bracht met ruime marge meer luisterplezier. Met de meegeleverde koptelefoon van de D-22 was het fijn luisteren naar de perfecte klanken en heldere bassen van Psychobabble en Mammagamma en via een 3,5 mm stereoplug kon de draagbare CD speler, gevoed via een netadapter, de snelgroeiende verzameling muziek CD’s afspelen op de geluidsinstallatie. Dare van The Human League was een andere CD die goed viel naar jarenlang geluisterd te hebben naar de vinyl versie.

Sony’s ICF-SW1 wereldontvanger (1988)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur, Sony

Wereldradio’s, of multibandontvangers, zijn er altijd te kust en te keur geweest. De Sony ICF-SW1 is niet alleen bijzonder in deze categorie vanwege zijn compact formaat en eenvoudig uiterlijk, maar ook vanwege de het feit dat er met het apparaat alle in gebruik zijnde FM frequenties van 76 – 108 MHz en alle AM frequenties van 150 – 29.999 kHz zonder enige onderbreking ontvangen kunnen worden. En dan hebben we het hardplastic koffertje met wereldvoeding, oortelefoons en buitenantenne-met-antenne-verleng-kabel nog niet genoemd.

De Sony ICF-SW1 is een miniatuur langegolf (150 – 300 kHz), middengolf (300 – 3.000 kHz) en kortegolf (3.000 – 30.000 kHz) ontvanger die zowel AM- als FM signalen hoorbaar maakt. Het ontvangbaar bereik is zo goed als de volledige frequentieband, met kleine omissies aan de onderkant van de lange golf (3 – 150 kHz) en aan de bovenkant van de korte golf (30.000 – 76.000 kHz en 108.000 – 300.000 kHz) waar militaire communicatie plaatsvindt. Het toestel werd vanaf 1988 geproduceerd. Door het compacte formaat en beperkingsloos ontvangstbereik werd de ontvanger naar verluid ook door spionnen en agenten gebruikt voor het afluisteren van geheime transmissies, hoewel de ontbrekende frequentiebereiken dat iets onwaarschijnlijker maakt. De radio werd waarschijnlijk het meest door reizende en camperende consumenten gebruikt die er de wereldnieuwsstatons van ondermeer de BBC mee luisterden. De meegeleverde lange staafantenne kon in dat geval buiten de tent worden geplaatst, waarbij de uitrolbare aansluitkabel netjes naar binnen kon worden geleid. Hoewel de radio een enkele luidspreker aan boord heeft en daarmee mono geluid weergeeft, kunnen FM uitzendingen in stereo met de meegeleverde oortelefoons worden geluisterd. Met een schuifschakelaar kan de klankkleur worden geregeld.

De ICF-SW1 werd geleverd in een koffer op A4 formaat, met hierin ruimte voor de ontvanger, een externe antenne, een voeding geschikt voor diverse landen, de oortelefoons en de handelingen. Een slimme keus, want de ICF-SW1 is typisch een apparaat dat je af en toe wilt gebruiken en dan alle accessoires bij de hand wilt hebben, terwijl als de boel is opgeborgen de stevige koffer langdurig de inhoud zal beschermen.

Ik heb een cosmetisch als nieuw uitziende kit voor een paar tientjes van eBay kunnen sourcen. Erg blij mee: de radio ziet eruit alsof -ie nog nooit is gebruikt en ik verwacht er veel gebruik van te maken als bureauradio. Maar hij doet het niet meer: in plaats van mooi geluid komt er een ratelend geluid als van een defecte brandmelder vanaf. Er klinkt nog wel iets van geluid doorheen, maar het stoorgeluid is dat: storend. Verklaart de lage prijs en het label ‘just for parts’ die de verkoper bij de aanbieding had staan. Het geluidsprobleem doet aan als iets met condensatoren en een vlugge zoektocht levert inderdaad op dat lekkende condensatoren een bekend probleem zijn van deze radio. Moet te fixen zijn.

Basisprint met defecte condensatoren weergegeven
  • 1 x 33 µF/4V radiaal SMD (C608, koppeling DC-DC circuit met audio eindversterkercircuit)
  • 2 x 47 µF/4V radiaal SMD (C426 en C431, onderdelen van het FM decodeercircuit)
  • 1 x 100 µF/4V radiaal SMD (C607, koppeling DC-DC circuit met audio eindversterkercircuit)
  • 2 x 220 µF/4V radiaal SMD (C420, koppeling ontvangercircuit en FM decodeercircuit en C613, koppeling DC-DC circuit met audio eindversterkercircuit)

Externe links

Philips’ LOX 90 T transistorradio (1963)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur, Philips

“Transistor Seven” zegt veel over uit welk jaar de reclame van een product komt: niemand zal je tegenwoordig nog vertellen hoeveel transistoren er in je radio zitten maar in 1963 was het woord ’transistor’ even magisch als in de jaren ’70 het woord ’turbo’ en in 2021 de kreet ‘4K’. En er moesten wat motiverende geluiden en magische handbewegingen gemaakt worden, want de Philips LOX 90 T ging in 1963 voor 149 gulden over de toonbank, een omgerekende 500 u-leest-het-goed euro in 2021. Maar voor dat bedrag kreeg je dan ook het neusje van de zalm op het gebied van technische innovatie, stijlvol uitgeleverd in een Italiaans aandoend lederen koffertje en voorzien van een handleiding in vier verschillende talen!

Deze Philips draagbare radio, want dat was het met afmetingen 14 x 8 x 3 cm, moet een instant-hit zijn geweest bij de vaders van gegoede gezinnen, die het apparaat bij familiebijeenkomsten voor het aanwezige publiek konden demonstreerden, misschien onderwijl aan een pijp lurkend en vertellend over de radiostations uit die tijd en het nieuws dat hiermee kon worden gevolgd. De mono geluidskwaliteit was prima, omdat 4 van eerder genoemde transistoren in gebruik waren in het audio circuit dat eindigde in een relatief zware 6,4 centimeter luidspreker. De overige 3 transistoren hadden de functie om een deel van de LF en MF ontvangstband geschikt te maken voor menselijke oren. En met ferrit-antenne, omwikkeld met een paar honderd meter koperdraad, wat weerstanden en condensatoren en een nog een extra OA 85 germaniumdiode hebben we het hele circuit beschreven.

Philips LOX 90 T schematische weergave uit de servicehandleiding

De transistoren in kwestie waren van verschillende OC-types, een type-aanduiding van Philips. Je kocht een enkele transistor voor enkele guldens en de transistoren kwam individueel verpakt in een kartonnen doosje, zoals dat ook bij radiobuizen gebruikelijk was. De 7 in de radio gebruikte transistoren waren de OC 44, OC 45, OC 71 en OC 72, zoals te zien is in het schema uit de servicehandleiding.

ReVox’ A77 (1967)

Op Door In Gebeurtenissen, Opname- en weergaveapparatuur

De ReVox A77 is een magnetische audio bandrecorder geproduceerd door het Zwitserse ReVox van 1967 tot 1977. Het wordt gezien als een high-end apparaat door zowel professionals als audioliefhebbers. Diverse muziekanten zijn hun professionele muziekcarriere begonnen door het opnemen van hun muziekstukken met deze A77.

Apple’s iPod (2001)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur

Een iPod is een draagbare muziek- en mediaspeler van technologiebedrijf Apple die in oktober 2001 op de markt kwam. De iPod is succesvol geworden over de hele wereld door zijn eenvoudige ontwerp en bediening. Van de iPod zijn in de loop der jaren verschillende varianten uitgebracht, die ‘generaties’ worden genoemd. De ‘klassieke’ iPod is ongeveer zo groot als een pakje sigaretten en de eerste generatie was ongeveer even dik, de latere generaties zijn ongeveer zo dik als een potlood. Vanaf 2007 is de iPod op de achtergrond geraakt omdat de toen geintroduceerde iPhone veel van de functies van de iPod overnam.

Philips’ 22AR774 Radio Recorder (aka Boombox) (1974)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur, Philips

Een boombox is een draagbare stereo radio met opnamemogelijkheid, gevoed door batterijen of accu’s en normaliter in staat om een behoorlijke geluidsdruk in stereo weer te geven. De boomboxen kwamen in het begin van de jaren ’70 op in Amerika, waar welhaast iedere jongeling met een luidruchtige stereo op z’n schouders door de straten banjerde. Dat herinner ik me nog goed, en dat je ze met twee cassettespelers had, zodat je cassettebandjes kon kopiëren. En later met een CD-speler, zodat je een goede geluidskwaliteit had. Maar welke was de eerste? Na wat onderzoek kwam ik erachter en het verbaasde me niks dat de uitvinder van de boombox onze landgenoot Philips was met de 22AR77.

Externe links

Mellotron’s M400 (1970)

Op Door In Muziekinstrumenten, Opname- en weergaveapparatuur

De Mellotron M400 is een als een piano met toetsen bespeelbaar muziekinstrument dat voor iedere toon een korte magnetische geluidsband met bijbehorende afspeelkop ingebouwd heeft. Als een toets wordt ingedrukt dan wordt de bijbehorende geluidsband tegen de geluidskop en een aandrijfrol gedrukt. De geluidsband bevat ongeveer 8 seconden geluid en wordt na het afspelen door een veer in de uitgangspositie teruggebracht. De Mellotron M400 is een bijzonder instrument met een heel kenmerkend, wat zweverig geluid, dat in de muziek veel gebruikt wordt als alternatief voor strijkinstrumenten en zangkoren.

Externe links

Philips’ cassettebandje (1963)

Op Door In Gebeurtenissen, Opname- en weergaveapparatuur, Philips

Een muziekcassette, cassettebandje, compactcassette of simpelweg bandje is een magneetband die wordt gebruikt als geluidsdrager, in een speciaal daarvoor gemaakte vaste doos (cassette). Het cassettebandje is uitgevonden door Philips, als doorontwikkeling op de bestaande magneetband-systemen. Hoewel er andere magnetische tape-systemen waren, werd de compactcassette dominant doordat Philips geen royalty’s vroeg voor gebruik van het patent. Philips stelde wel enkele kwaliteitseisen.

De oudste cassettes hadden slechts twee sporen, de A-kant en de B-kant, dus voor mono geluid, maar al vrij gauw verschenen er stereorecorders met vier sporen. In de meeste gevallen werd de compactcassette dan ook ingezet als 4-sporen-medium: links/rechts (stereo) A-kant en de B-kant waarop geluidssignalen langs magnetische weg analoog konden worden opgenomen. Bij de meeste spelers moest de cassette fysiek worden omgedraaid om de B-kant te beluisteren, maar in de loop der jaren werden zogenaamde autoreverse-decks op de markt gebracht die zonder omdraaien weergave (en soms ook opname) van beide kanten mogelijk maakten. De compactcassette leende zich uitstekend voor draagbare apparaten met batterij en zelfs voor in de auto. De vervolgstap in de ontwikkeling leidde tot de walkman, een nog meer persoonsgebonden vorm van cassettespeler aangezien deze standaard via de hoofdtelefoon beluisterd werd.

Om te voorkomen dat op een cassettebandje met opgenomen muziek per ongeluk een nieuwe opname gemaakt werd (waardoor dan de oude opname gewist zou worden), kon men op de rugzijde van het bandje een plastic palletje verwijderen waardoor een opening vrijkwam die opname (door een ingebouwde blokkade van het cassettedeck) voorkwam en daarmee het bandje tegen ongewenste opname beschermde.

Naast audio is het cassettebandje ook veelvuldig gebruikt als datadrager bij home computers: het eerste gebruik hiervan is in elk geval terug te herleiden tot de KIM-1 (1976):

The KIM-1 system is designed to work with an audio cassette tape recorder/player to provide you with a medium for permanent storage of your programs or data. The cassette with recorded data may be reread by the system as often as you wish.

Kudelski’s Nagra SN (1964)

Op Door In Opname- en weergaveapparatuur

Nagra is een serie batterijgevoede draagbare professionele audio opnameapparaten geproduceerd door Kudelski uit het Zwitserse Cheseaux-sur-Lausanne. De Nagra SN is de kleinste van de serie. De Nagra reeks van audio opnemers waren in de jaren ’60 tot en met de jaren ’80 de de facto standaard op het gebied van professionele audio opnamen. De SN werd door president John F. Kennedy aangewezen als hulpmiddel voor de Amerikaanse geheime dienst en was onderdeel van de standaarduitrusting van astronauten in Apollo missies. De SN versie van de Nagra reeks wordt door velen als Kudelski’s beste product gezien en is een toonbeeld van Zwitserse precisie.

De SN is klein. Was je in de jaren ’60 professioneel werkzaam in een vakgebied waarin gesprekken moesten worden afgeluisterd dan wist je zeker dat je met een Nagra SN te maken kreeg. Wil je op dit moment een Nagra van eBay kopen, dan ben je snel 3000 euro verder.

Sony’s Walkman WM-2 (1981)

Op Door In Gebeurtenissen, Opname- en weergaveapparatuur, Sony

Een walkman is een op batterijen werkend apparaat dat compact cassettes afspeelt via een hoofdtelefoon en dat meegenomen kan worden tijdens het wandelen of fietsen. Sony stond al voor de introductie van de WM-2 bekend als een Japans bedrijf dat miniatuur consumentenproducten van hoge kwaliteit wist te maken. De WM-2 die in 1981 werd geïntroduceerd is echter zonder twijfel een mijlpaal in hun geschiedenis.

Zelf heb ik een tijdje een WM-1 gehad, die na een tijdje langzamer ging lopen en waarvan het geluid links en rechts nooit echt feilloos was. Ook de WM-2 had last van datzelfde euvel. De introductie van de DD-reeks, die uiterlijk op de WM-2 leken, maakten een eind aan het probleem van wisselende snelheid.